eftir
af
Árið 1907 stofnuðu tveir moldríkir menn til veðmáls. Þeir voru ekki sammála um hvort maður gæti ferðast í kringum hnöttinn án þess að þekkjast. Glaumgosi frá London var látinn ferðast fótgangandi um heiminn með járnhjálm á höfðinu. Hann varð hetja í augum Breta, þrátt fyrir að enginn vissi hver hann væri. Óljóst er hvort hann lauk ætlunarverki sínu.
Getur maður farið í heimsreisu án þess að nokkur beri kennsl á hann? Um það deildu tveir menn í kvöldverðarboði hjá breska karlaklúbbnum National Sporting Club í London árið 1907.
Það voru bandaríski kaupsýslumaðurinn John Pierpont Morgan, sem stofnaði fjármálafyrirtækið J.P. Morgan, og breski jarlinn Hugh Cecil Lonsdale. Þeir voru í hópi ríkustu manna heims og sátu í djúpum leðurstólum og púuðu stærðar vindla á meðan þeir ræddu þessa skrýtnu hugleiðingu fram og til baka.
Auðjöfurinn J.P. Morgan.
Umræðurnar snerust í rifrildi og talsverður hiti færðist í auðmennina.
J.P. Morgan, sem var þeirrar skoðunar að það væri ekki hægt að ferðast fótgangandi um heiminn án þess að þekkjast, lagði fram hundrað þúsund Bandaríkjadali, sem í þá daga var gríðarlega há upphæð, og samsvarar um 300 milljónum íslenskra króna á núvirði.
Lonsdale, sem trúði því að þetta væri hægt, tók veðmálinu.
Maður að nafni Harry Bensley komst ekki hjá því að heyra um hvað var rætt og sagðist taka áskoruninni sem myndi útkljá veðmálið. Hermt er að fram að því hafi aldrei verið hærri fjárhæðir verið lagðar að veði.
Bensley var frægur kvennabósi og glaumgosi í skemmtanalífinu í London við upphaf tuttugustu aldarinnar. Hann stundaði ýmislegt gróðabrask og hafði grætt gífurlega á fjárfestingum í Rússaveldi.
En þegar hér var komið sögu, árið 1907, hafði hann tapað næstum öllum aurum sínum í fjárhættuspilum. Hann sárvantaði því peninga og sá fínt tækifæri til að komast aftur á græna grein með því að verða „tilraunadýrið“ í veðmáli Morgans og Lonsdale.
Bensley átti semsagt að ganga heiminn þveran og endilangan.
Skilyrðin sem auðmennirnir settu Harry Bensley áður en hann lagðist í heimsreisuna voru nokkuð ströng:
Í fyrsta lagi mátti enginn bera kennsl á hann.
Í öðru lagi átti hann að ganga hringinn í kringum jörðina en fyrst til 169 breskra borga og bæja í ákveðinni röð. Til að sanna að hann hefði farið á rétta staði átti hann að fá undirskriftir frægra íbúa á tilteknum stöðum. Því næst átti hann að ferðast til 18 landa og fara til landanna í ákveðinni röð.
Harry Bensley með riddarahjálminn.
Í þriðja lagi átti Bensley að fjármagna sig sjálfur og hefja för með aðeins eitt breskt pund á sér. Til að afla sér lífsviðurværis átti hann að selja myndir af sér á leiðinni.
Í fjórða lagi átti farangurinn aðeins að samanstanda af nærbuxum til skiptanna.
Í fimmta lagi átti hann að ferðast með tveggja kílóa járngrímu af þeirri gerð er fylgdu brynjum riddara.
Í sjötta lagi átti hann að ýta barnavagni á undan sér alla ferðina.
Í sjöunda lagi átti hann að ferðast við annan mann sem myndi sjá til þess að öllum skilyrðum yrði framfylgt.
Í áttunda og síðasta lagi átti hann, einhvern veginn, að finna sér eiginkonu á ferðalaginu, sem fengi þó ekki að sjá andlit hans.
Bensley lagði af stað frá Trafalgar-torgi í London fyrsta janúar árið 1908 og fylgdust þúsundir manna með honum leggja í hann. Hann var með hjálminn á höfðinu, barnavagninn fyrir framan sig og fylgdarmanninn sér við hlið. Í vasanum var hann með stafla af póstkortum með myndum af sér.
Bensley ferðaðist um allar Bretlandseyjar og varð þekktur og vinsæll – þrátt fyrir að enginn vissi hver hann væri í raun og veru. Blöðin fjölluðu um þennan huldumann og eitt dagblaðið hét þúsund pundum í verðlaun þeim sem gæti ljóstrað upp um nafn hans.
Næstu kaflar í þessari furðulegu sögu eru þokukenndir. Sögulegar heimildir virðast vera af skornum skammti um ferðalög Bensleys eftir að hann yfirgaf Bretland.
Barnabarnabarn Bensley, Ken McNaught, heldur úti vefsíðu þar sem öllum heimildum hefur verið safnað saman.
McNaught segir þær sýna að Bensley hafi farið yfir á meginland Evrópu og ferðaðst eftir það í sex ár og farið til Norður-Ameríku, Ástralíu og Asíu.
Bensley og fylgdarmaður hans á ferðalaginu.
En þegar Bensley hafi komið til Genúa á Ítalíu árið 1914, eftir gífurlega langt ferðalag, hafi hann þurft að játa sig sigraðan. Fyrri heimsstyrjöldin var hafin og hindraði skiljanlega för hans. McNaught segir að langafi sinn hafi aðeins átt eftir að ferðast til sex landa þegar þar var komið.
En hvernig sem ferðalagið endaði, var hann hetja í augum bresks almennings sem dáðist að fórnfýsi og hetjulund mannsins með járngrímuna. Það er synd að heimildir um hann hafi ekki varðveist jafn vel og raun ber vitni.
Endrum og eins skjóta þó upp kollinum póstkort með myndum af honum og gjarnan áritun en safnarar slást um að eignast þau. En fyrir utan fáeinar blaðagreinar frá breskum staðarblöðum er erfitt að meta hversu langt Harry komst. Og við vitum ekki heldur hvernig veðmál iðnjöfursins Johns Pierpont Morgan og jarlsins Hughs Cecil Lonsdale fór, en sá fyrrnefndi lést árið 1913 og skyldi eftir sig eitt mesta viðskiptaveldi mannkynssögunnar.
Póstkort sem Bensley seldi á ferðalaginu.
Harry Bensley var í öllu falli kominn heim til Englands að stríði loknu. Hann stofnaði fjölskyldu og yfirgaf aldrei Bretland eftir það. Þrátt fyrir að hann hafi ekki lokið ætlunarverkinu, fékk hann fjögur þúsund pund í verðlaun fyrir heimsreisuna sem hann lét renna óskipt til góðgerðarmála.
Á millistríðsárunum starfaði hann á ýmsum stöðum og oftast fyrir lág laun. Hann var dyravörður í kvikmyndahúsi, forstöðumaður hjá KFUM og var tvisvar kosinn í embætti bæjarfulltrúa í þorpinu sínu fyrir Verkamannaflokkinn. Í síðari heimsstyrjöldinni starfaði hann við sprengjuæfingar fyrir herinn. Hann lést árið 1956.
Harry Bensley (sitjandi) grímulaus á millistríðsárunum.
